Geen jaargemiddelden maar korte pieken

Bij onderzoek naar hinder door vliegtuiggeluid wordt meestal gebruik gemaakt van vragenlijsten die gaan over de hinder die mensen ervaren gemiddeld over een heel jaar. Ook bij het kijken naar de geluidniveaus wordt meestal gewerkt met -berekende- jaargemiddelden. Maar het werken met jaargemiddelden sluit vaak niet goed aan bij hoe de mensen geluidhinder ervaren. Kort gezegd: ze hebben geen last van gemiddelden, maar van geluidpieken. Het maakt hierbij ook uit wanneer en hoe vaak de pieken optreden. Daarom hebben we het in dit pilot-onderzoek anders aangepakt. We hebben gebruik gemaakt van nieuwe technologische ontwikkelingen: relatief goedkope geluidmeters en een RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) belevings-app voor op de telefoon.

Er deden 28 deelnemers mee aan het onderzoek. Zij hebben thuis een geluidmeter opgehangen en verbonden aan de wifi. Daarnaast hebben ze in een belevings-app gegevens ingevuld over ervaren acute hinder. De vragen die gesteld werden in de app waren samen met de deelnemers opgesteld, zodat we zeker wisten dat we de juiste vragen stelden. De geluidmetingen en de gerapporteerde hinder werden gekoppeld aan welke vliegtuigen er op dat moment overkwamen. Daarvoor ontwikkelden we een manier om informatie van OpenSky en Donderdorp.nl over welke vliegtuigen er overkwamen te koppelen aan pieken in de geluidmetingen. We konden daardoor veel specifieker kijken naar wat het precies is waar mensen hinder van ondervinden, en wanneer.

Speciale focus op respijt en geluidgevoeligheid

We hebben bij het onderzoek extra focus aangebracht door in twee groepen naar verschillende onderwerpen te kijken. De eerste groep richtte zich op de impact van hoe vaak vliegtuigen overkomen en hoeveel tijd er tussen de overkomende vliegtuigen zit (groep respijt). Dat wil zeggen ze keken naar het effect van respijt tussen de vliegtuigen. De groep bestond uit 14 deelnemers die aangaven veel last te hebben van vliegtuiggeluid, omdat ze vlak bij de aanvliegroutes van Schiphol wonen. De tweede groep richtte zich op de beleving van het vliegtuiggeluid door geluidgevoelige burgers (geluidgevoelige groep). Als je zoals die 14 deelnemers geluidgevoelig bent, heb je meer en eerder last van vliegtuiggeluid. Er zijn schattingen die aangeven dat tot een derde van alle mensen geluidgevoelig is. Geluidgevoeligheid komt dus best vaak voor.

Alle deelnemers ervoeren veel hinder van de vliegtuigen en waren daarom zeer gemotiveerd om actief mee te doen. De gebruikte citizen science methode vergt veel inzet en tijd van de deelnemers.

Meer info over de meetlocaties en werving van deelnemers is te vinden op Project Samen Meten van vliegtuiggeluid (PAMV) | vliegtuiggeluid.nl

Geluidmeters

Sinds begin 2022 hebben de deelnemers aan het onderzoek allemaal een geluidmeter thuis opgehangen. De geluidmeters zijn voorafgaande aan het onderzoek getest op het terrein van het RIVM (zie foto). Over deze testen is een rapport verschenen.

De geluidmeters gebruikt in het onderzoek worden getest op het RIVM terrein.

De gemeten geluidniveaus waren direct zichtbaar op de sites van Sensor.Community en Samen Meten. Op de afbeelding hieronder zie je resultaten van twee meters van deelnemers uit Aalsmeer. Deze twee meetpunten liggen heel dicht bij elkaar en heel dicht bij Schiphol. Eén komt uit de Respite-groep en de ander uit de groep met geluidgevoeligen. De grote pieken zijn duidelijk vliegtuigen. Bij de wat lagere pieken gaat het zeer waarschijnlijk om wegverkeer, want beide deelnemers wonen ook aan een redelijk drukke weg.  

Ter illustratie gemeten geluidniveaus op twee plekken in Aalsmeer, vlakbij Schiphol. Je ziet de geluidmeters vrijwel tegelijkertijd pieken als er een vliegtuig overkomt. De vliegtuigen komen vaak in blokken van een paar uur achter elkaar langs.

Beleving en vliegtuigpassages

De metingen van de geluidmeters zijn gekoppeld aan de vliegtuigen die overkwamen en aan informatie over de beleving. Voor dit laatste hebben we de Belevingsapp gebruikt. Op deze manier weten we dat het geluid en de beleving hiervan inderdaad door vliegtuigen veroorzaakt is. Daarnaast hebben we het aantal vliegtuigpassages in kaart gebracht.

De meeste deelnemers waren heel fanatiek en gedreven. Ze hebben in een periode van drie maanden minimaal 3 weken lang de belevingsapp ingevuld en vaak zelfs langer. Zo’n hoge deelname aan een belevingsonderzoek is helemaal niet vanzelfsprekend. De hoge betrokkenheid heeft heel veel zeer waardevolle gegevens opgeleverd.

Uitkomsten, conclusies en aanbevelingen

Over de uitkomsten van dit onderzoek gaat het team van het RIVM een rapport schrijven. Maar de eerste resultaten zijn al te vinden op Project Samen Meten van vliegtuiggeluid | vliegtuiggeluid.nl

In het kort komt het erop neer dat het goed is gelukt om een nieuwe methode te ontwikkelen om geluidhinder door vliegtuigen te onderzoeken, die duidelijk iets toevoegt aan de al bestaande methodes. Het pilot onderzoek levert een beter begrip op van hoe mensen vliegtuighinder ervaren en welke factoren daarbij een rol spelen. We kunnen bijvoorbeeld nu al zien, dat niet alleen hoe hard het geluid is (het geluidniveau) een rol speelt, ook het aantal vliegtuigpassages (vooral boven de 75 dB(A)), opeenvolgende vliegtuigpassages (aantal en duur) en rusttijden zijn relevant. Ook zien we dat voor geluidsgevoelige inwoners van de Schiphol Regio de grenzen van hinder veel eerder worden bereikt.

Met dank aan alle vrijwilligers

Het RIVM onderzocht in dit project samen met burgers vliegtuiggeluid en de beleving hiervan. We deden dit in het kader van de Programmatische Aanpak Meten Vliegverkeer.

Het RIVM waardeert de deelname van alle burgers die hebben meegewerkt en bijgedragen aan dit project enorm. Hetzelfde geldt voor de vrijwilligers van donderdorp.nl.